نوروفیدبک
نوروفیدبک
درمان نوروفیدبک Neurofeedback، یک فرایند یادگیری، با کاربرد تکنولوژی کامپیوتر- است. هدف آن آموزش خودتنظیمی به مغز است و سعی دارد به مغز یاد دهد که چگونه خود را تنظیم کند در واقع مانند آیینه‌ای، کم و کاستی‌های مغز را به خودش نشان می‌دهد و با فیدبکی که از امواج مغزی ارائه می‌دهد، مغز را در تنظیم فعالیت خود کمک نماید.
الگوی امواج مغزی هر فرد حالات مختلف روانی را به‌وجود می‌آورد درواقع کارکرد مناسب یا نامناسب مغز ما سبب طبیعی بودن یا غیرطبیعی بودن تولید امواج در مغز می‌شود. اختلالات مختلف روانی در حقیقت حاصل کارکرد نامناسب مغز و درنتیجه تولید الگوی ناصحیح امواج مغزی می‌باشند. لذا مغز انسان نیز مانند هر سیستم پیچیده دیگری نیاز به تنظیم و رفع نواقص دارد. نکته مهم و جالب توجه این است که خود مغز می‌تواند خودش را تنظیم و به‌روز کند فقط کافی است که از وضعیت خود آگاهی پیدا کند. لذا کاری که باید انجام دهیم آگاهی یافتن از مدل نامطلوب کارکرد مغز و سعی در تنظیم مجدد آن می‌باشد. در حقیقت مغز ما با فیدبک‌هایی(بازخورد) که از بدن و نیز محیط اطراف ما می‌گیرد به کنترل و تنظیم کارکردهای مختلف جسمی و روانی و تعامل ما با محیط می‌پردازد. نوروفیدبک با بازخوردی که از امواج مغزی ارائه می‌دهد، مغز را در تنظیم فعالیت خود کمک می‌نماید.
نحوه اجرای جلسات نوروفیدبک
ابتدا شرح حالی از مراجع گرفته می‌شود. سپس روی صندلی مخصوص و راحتی می‌نشیند. سنسورهایی که الکترود نامیده می‌شوند (به تشخیص درمانگر) بر روی پوست سر بیمار قرار می‌گیرند. این سنسورها فعالیت الکتریکی مغز فرد را ثبت و در غالب امواج مغزی (در اغلب موارد به شکل شبیه‌سازی شده در قالب یک بازی کامپیوتری یا فیلم ویدئویی) به او نشان می‌دهند. از بیمار خواسته می‌شود تا کاملاً آرام باشد و به صفحه کامپیوتری که در مقابلش قرار دارد نگاه کند. در این حالت پخش فیلم یا هدایت بازی کامپیوتری بدون استفاده از دست و تنها با امواج مغزی شخص انجام می‌شود. به این شکل فرد با دیدن پیشرفت یا توقف بازی و گرفتن پاداش یا از دست دادن امتیاز و یا تغییراتی که در صدا یا پخش فیلم به وجود می‌آید، پی به شرایط مطلوب یا نامطلوب امواج مغزی خود برده و سعی می‌کند تا با هدایت بازی یا فیلم، وضعیت تولید امواج مغزی خود را اصلاح کند (مثلاً اگر قرار است فرد موج آلفای خود را کاهش دهد بازی در صورتی پیش می‌رود که موج آلفا از یک حد مشخص شده‌ای کمتر باشد. نوروفیدبک در واقع یک فرایند آموزشی است که در آن مغز خودتنظیمی را فرا می‌گیرد. در طول آموزش، فعالیت مغز توسط اداره هشیار و ناهشیار توجه، کنترل می‌شود ودر مواجهه با مشکلات جدید و خارج شدن از نظم خود، نیازمند ماده دارویی خارجی نمی‌باشد چرا که می‌تواند از طریق فرایند خودتنظیمی، نظم جدید خود را بدست آورد. در حالیکه داروها به عنوان یک ماده خارجی سعی در تنظیم فعالیت‌های مغز دارند. بنابراین با قطع آن‌ها، نظم ایجاد شده در مغز نیز از بین می‌رود و مغز مجدداً برای اینکه تنظیم خود را به دست آورد نیازمند داروست.
«در واقع در دارودرمانی به مغز ماهی داده‌ایم، در‌حالی‌که در نوروفیدبک ماهیگیری یاد داده‌ایم.» پس از چندین جلسه تمرین و تکرار، مغز تکالیف را می‌آموزد و خود را با آن‌ها تطبیق می‌دهد. در پایان جلسه الکترودها از بیمار جدا می‌شود و تکالیفی برای انجام در منزل به او داده می‌شود.
فواید نوروفیدبکاز آنجا که این آینه تمام قد، به تنظیم کارکرد مغز می‌پردازد، لذا در ارتقاء توانمندی ها و مهارت های مختلف ذهنی و شناختی مانند بهینه سازی تصمیم گیری، افزایش خلاقیت، تقویت حافظه، افزایش تمرکز، کاهش استرس و اضطراب، افزایش هماهنگی جسم و بدن (بویژه در ورزشکاران)، افزایش توانمندیهای هنری از جمله در موسیقی و … تأثیر فوق‌العاده‌ای دارد. این تاثیرها تا آن آینه ما را محبوب کرده که امروزه بسیاری از سازمان‌های معتبر جهانی از جمله ناسا(سازمان علوم فضایی آمریکا) از این روش برای بهینه‌سازی عملکرد پرسنل خود استفاده می‌کنند.
مزیت نوروفیدبک• نداشتن عوارض جانبی و اثرات سوء برخی داروها (از جمله اثرات سوء داروها کاهش انعطاف‌پذیری مغز است)
• داشتن اثرات درمانی پایدار
• بهبود بیماری¬هایی مانند AD/HD، وسواس‌های شدید و افسرده‌خویی در مواردی‌که دارودرمانی تنها علائم را موقتاً از بین می‌برد.
• تنظیم کل فعالیت‌های مغز.
• در حقیقت داروها به عنوان یک ماده خارجی سعی در تنظیم فعالیت‌های مغز دارند. بنابراین با قطع آن‌ها، نظم ایجاد شده در مغز نیز از بین می‌رود و مغز مجدداً برای اینکه تنظیم خود را به دست آورد نیازمند داروست. این مسئله به عنوان اثر تنظیمی داروها شناخته می‌شود در حالیکه هدف نوروفیدبک آموزش خودتنظیمی به مغز است و سعی دارد به مغز یاد دهد که چگونه خود را تنظیم کند. در نتیجه پس از درمان با نوروفیدبک، مغز با مواجهه با مشکلات جدید و خارج شدن از نظم خود، نیازمند ماده دارویی خارجی نمی‌باشد چرا که می‌تواند از طریق فرایند خودتنظیمی، نظم جدید خود را بدست آورد.
اهداف نوروتراپی- تثبیت عملکرد سراسری مغز با افزایش توانایی در تولید امواج مغزی مختلف در محدوده صحیح،
– بهبود توانایی مغز برای تغییر نرم و راحت از یک حالت ذهنی به حالت دیگر و حفظ آن حالت به اندازه نیاز
– بهبود کارکرد مغز در نواحی خاص مرتبط با مشکلاتی که فرد در آن زمان تجربه می‌کند.
سال‌هاست که ورزشکاران، هنرمندان، مدیران و افراد نظامی، از نوروفیدبک برای دستیابی به بالاترین سطوح عملکرد درمانی استفاده می‌کنند. نوروفیدبک یک تکنیک یادگیری و وسیله آموزشی است. شما از تغییراتی که طی آموزش بوجود آمده آگاه می‌شوید و قادر خواهید بود تا روند پیشرفت خود را در جهت رسیدن به قابلیت‌های بالاتر مورد ارزیابی و بررسی قرار دهید. ما در مرکز آتیه این آینه تمام قد را مقابل شما گرفته ایم .
نوروفیدبک برای درمان چه اختلالاتی کاربرد دارد؟بیش‌فعالی/کمبود توجه (AD/HD): : بیش از هر زمان دیگری، برای درمان AD/HD از نوروفیدبک استفاده شده است. ۸۵-۸۰% کودکان مبتلا به AD/HD به وسیله نوروفیدبک بهبودی کامل می‌یابند.
* اضطراب (Anxiety) : بسیاری از متخصصان، بکارگیری نوروفیدبک به منظور درمان اضطراب را یکی از عمده‌ترین موارد و زمینه‌های استفاده از نوروفیدبک می‌دانند. اکثر آن‌ها معتقدند اضطراب یکی از اولین مواردی بود که به نوروفیدبک پاسخ داد
* ناتوانی یادگیری (Learning Disability): این اختلالات در سنین دبستان شایع هستند. در درمان این اختلالات، نوروفیدبک تحول بزرگی ایجاد کرده است. در این مورد نوروفیدبک به تنهایی پاسخگو نیست و نیاز به درمان مکمل دارد. کاردرمانی و استفاده از کلاس های آموزشی ویژه افراد مبتلا به اختلالات یادگیری بسیار موثر است.
* آسیب مغزی : نوروفیدبک سبب بهبود مشکلات ناشی از آسیب و سکته مغزی می‌شود. از آن‌جمله می‌توان به بهبود در حافظه، سردرد، گیجی و حواس‌پرتی، سرگیجه، مشکلات تمرکزی، اضطراب، افسردگی، تغییرات خلقی، اختلالات خواب، تحریک‌پذیری، مشکلات ادراک بینایی و دیسلکسی اشاره کرد.
* دردهای مزمن و سردردهای میگرنی : درمانگران و پزشکانی که از نوروفیدبک برای درمان دردهای مزمن و سردردهای میگرنی استفاده کرده‌اند، اعلام کردند که وقوع و شدت حملات میگرن در اکثر موارد با استفاده از این روش کاهش می‌یابد و حتی از بین می‌رود.
* افسردگی: در مورد بیماران مبتلا به افسردگی مزمن که سایر درمان¬ها کارساز نبوده، نوروفیدبک در اغلب موارد بهبوددهنده بوده است.
* ارتقا عملکرد: دسته وسیعی از افرادی که از نوروفیدبک استفاده می کنند، دانش آموزان و دانشجویان، ورزشکاران و مدیرانی هستنند که در سطوح حرفهای مشغول به فعالیت هستند و از مشکل خاصی هم رنج می برند و فقط برای ارتقای عملکرد و بهره مندی کامل از توانمندیهای خود، از نوروفیدبک استفاده می کنند.
تعداد جلسات نوروفیدبکنوروفیدبک نوعی یادگیری است و مانند همۀ یادگیری‌ها تفاوت‌های فرد در آن نقش دارد. برخی سریع‌تر یاد می‌گیرند و برخی دیرتر. همانطور که کسی رانندگی را چند روزه یاد می‌گیرد و شخص دیگر در طی چند ماه. علاوه بر تفاوت‌های فردی، شدت مشکلات دیده شده در QEEG یا نقشه مغزی نیز می‌تواند نشان‌دهندۀ تعداد جلسات باشد. بنابراین تعیین دقیق تعداد جلسات مقدور نیست اما، معمولاً تعداد جلسات بین ۲۰ تا ۸۰ جلسه متغیر است