لکنت چیست؟
لکنت
لکنت زمانی پدیدمی آیدکه در جریان طبیعی گفتار،وقفه ای ناگهانی و غیرطبیعی به واسطه ی تکرار صداها،
هجاها،کلمات و حتی عبارات،کشیده گویی صداها و هجاها وکلمات ونیزبه میان اندازی صداهاوهجاهاوکلمات
دیگر و قفل شدن دهان ،ایجاد شده و بعضا با رفتار های وابسته همراه است. لذا لکنت یک پدیده ی فوق العاده پیچیده روانی حرکتی است
که در روند طبیعی گفتار فرد براثر تکرار،گیر،کشیده گویی و…بروز میکند و در شکل های خفیف،شدید و متوسط ظاهر میگردد.
در یک جمله میتوان گفت لکنت ،اختلالی در بعد روانی گفتار بوده و به صورت لحظه ای و موقتی
درجریان گفتار پیش می آیدو لحظاتی بعدگفتار به شکل روان وسلیس ادا میشود .
تکرار:تکرار در گفتار یکی از ویژگی های بارز فردلکنتی است.تکرار ها ممکن است در عبارات(من میخواهم،من میخواهم)،کلمات یا گروه
کلمات(من،من،من،بروم)،هجاها(ما،ما،ما،ماده) یاگروه هجاها،واج ها یا وضعیت های
تولیدی مقدماتی جهت تولید واج ها به وقوع بپیوندد.نتیجه ی گزارش یکی از دانشمندان به نام شیهان نشان میدهد
که در ارزیابی ۲۰ فرد لکنتی ۸۳%تکرار ها در سطح هجا و واج و تنها ۵%در سطح عبارت اتفاق افتاده است
.تکرار ممکن است تند یا کند ،کم یا زیاد،راحت یا بافشار،
متوالی یابریده بریده باشدو ممکن است با انواع دیگر ناروانی نظیر به میان اندازی ،تغییرات بلندی با ارتفاع صدا و رفتار های فیزیکی همراه باشدیانباشد.
گیر یا قفل:گیر به انقباض عضلانی مداوم گفته میشود که در تار های صوتی یا اندام های تولید،
جریان هوا را متوقف کرده و سبب قطع موقت گفتار فرد میشود که گاهی در این حالت قفسه ی سینه نیز ثابت و بی حرکت میشود.
کشیده گویی:عبارت است از طولانی ادا کردن کلمات ،هجاها وصداها(به ویژه واکه ها).
فرد لکنتی به صورت غیر ارادی صداها و به ویژه واکه ها را طولانی وکشیده میگوید. این کشیده گویی همراه با تنش است ودر ناروانی طبیعی دیده نمیشود .کشیده گویی در مورد صدای اول کلمات آغازین گفتار بیشتر اتفاق می افتد.
تنش:وجود تنش های فیزیکی وروانی برای ما ارزش تشخیصی خوبی دارند.تنش های همراه با لکنت ممکن است
فقط محدود به عضلات تولید و تنفس نباشند و تمام بدن را درگیر کنندعلامت تنش نسبت به علایم ذکر شده کمتر مشاهده میشود و در صورت مشاهده از علایم لکنت شدید است.
تغییر صدا:وقتی یکی از علایم لکنت در فرد ظاهر میشود صدایش هم ،از نظر بلندی ،شدت
،زیرو بمی و کیفیت نیز دستخوش اختلال میشود.این تغییرات در افراد لکنتی فقط در زمان وقوع لکنت رخ میدهد.مثلا بلندی صدا کاهش می یابدو احتمالا صدا در موقع لکنت بعلت ایجاد فشار زیاد روی تار آواها زیر تر میشود.
سرعت ناموزون :سرعت گفتار فرد لکنتی اغلب آهسته است و ریتم منظمی ندارد .این حالت زمانی است که فرد در جریان گفتار مبتلا به لکنت میشود و در بقیه ی موارداحتمال دارد که معمولی یا اندکی سریع تر از حد معمول باشد.
میان پرانی:میان پرانی یا به میان اندازی در افراد لکنتی زیاد دیده میشود که صداها،هجاها،کلمات یا عباراتی را به میان صحبت خود می آورندتا فاصله ی بین کلماتشان و جملاتشان را پر کنند و احتمالا لکنت خود را پنهان سازند.
مکث یا توقف:تنفس افراد لکنتی با افراد غیر لکنتی تفاوت دارد.افراد لکنتی در زمانی که یک وقفه ی ناگهانی در گفتارشان پیش می آید فرم تنفس سینه ای پیدامیکنند.حال آنکه در عادی فرم تنفسی دیافراگمی-شکمی است.توقف یا مکث
در فرد لکنتی ممکن است جنبه ی فیزیولوژیک نداشته باشدو بر اثر عادت ها ی غلط ایجاد شده باشد مثلا فرد به دلیل ناهنجاری در حنجره گاهی در زمان دم صحبت میکند و صحبتش توام با برخی صداهاست ،یا بازدم بیش از حد اتفاق می افتد،یعنی بین جملات فرد لکنتی فاصله زمانی کوتاه می افتد،در این حالت دهان باز است وبعد از چند لحظه بسته میشود و گفتار ادامه پیدا میکند.
رفتار های وابسته بیماران لکنتی: بیماران لکنتی رفتار هایی برای پنهان کردن یا مبارزه با مشکل خود یعنی لکنت نشان میدهدکه به این رفتار ها ،رفتار های وابسته یا رفتار های جنبی گفته میشود.به طور کلی رفتار های وابسته لکنت فرد را پیچیده
تر میکندو قضاوت افراد را در مورد شدت لکنت تحت تاثیر قرار میدهندوشاخص هایی در زمینه ی طرز تلقی و سازگاری فرد لکنتی در اختیار درمانگر میگذارد. رفتار های وابسته به طور کلی به دو دسته رفتار های پنهان و رفتارهای آشکار تقسیم میشوندکه رفتار های آشکار خود سه شاخه میگردند.رفتار های تقلایی،رفتار های اجتنابی و رفتار های ضدانتظاری.
رفتار های پنهان:فرد لکنتی با انجام این گونه رفتار ها سعی میکندلکنت خود را به گونه ای پنهان کند،مثلا با سکوت بیشتروحرف زدن کمترو شرکت کمتر در موقعیت های ارتباطی.
رفتار های آشکار:فرد لکنتی با انجام این گونه رفتار ها سعی میکندبا لکنت خود به گونه ای مبارزه کندوبر آن غلبه کند
.شگردهایی که برای این کاربه کار میگیرندعبارت اند از:
الف)رفتار های تقلایی:این رفتارها، رفتارهای فیزیکی هستند که فرد لکنتی در طول گفتارمرتکب آن می شود.
این رفتار ها جز جدانشدنی ازوقوع گفتار میباشند.به عبارتی همواره در حین وقوع انقباض،لکنت اتفاق می افتد.رفتار های تقلایی در فرد لکنتی قابل پیشروی وتوسعه هستند
و باعث شدید تر شدن لکنت میشوند،از جمله این رفتار ها میتوان به پازدن به زمین ،گذاشتن دست داخل گوش،حرکت دادن دست،صورت و… را نام برد.
ب)رفتارهای اجتنابی:این رفتار ها روی انقباض های خاصی متمرکز بوده و در صدد برطرف نمودن احتمال
وقوع لکنت در گفته ای خاص بر می آیند.این رفتار ها معمولا عادتی بوده و بازتابی از افزایش آگاهی
فرد از لکنت و ترس وی از آن میباشد.در واقع فرد برای فرار از کلماتی که احساس میکند در آن ها لکنت پیدا میکنددست به این رفتار ها می زند.
ج)رفتار های ضد انتظاری:این رفتارها روی انقباض خاصی ظاهر نمی شوند ولی فرد لکنتی برای
کاهش لکنت خود یا فرار از وضعیت حاکم به رفتار هایی متوسل میشود که خلاف انتظار مخاطب است .
منبع:اختلال ناروانی گفتار در کودکان (مؤلفین:بیژن شفیعی و زهره مهرعلیان)