سه علت مهم كم شنوايي كودكان
علت مهم كم شنوايي كودكان
سه علت مهم كم شنوايي كودكان شامل موارد زیر است:
۱- اوتيت مياني (عفونت هاي گوش) ۲،- علل مادرزادي ، ۳- علل اكتسابي.
**اوتيت مياني
اوتيت مياني التهاب در گوش مياني (ناحيه پشت پرده گوش) است كه معمولاً همراه با ترشح مايع در آن ناحيه مي باشد. اين مايع ممكن است عفوني باشد (يا نباشد).
علائم، شدت، ميزان تكرارپذيري و طول مدت بيماري متفاوت است. ممكن است از مايع غيرعفوني، روشن و رقيق بدون درد و تب و تنها كمي كاهش شنوايي تا حمله هاي تكرار شونده همراه با مايع چسبنده غليظ در گوش و برخي شكايات ديگر نظير كم شنوايي دائمي متغير باشد.
تقريباً همه انواع اوتيت همراه با كم شنوايي نوساني انتقالي اند. در حقيقت اوتيت مياني، شايع ترين علت كم شنوايي در كودكان خردسال است.
ميزان شيوع اوتيت مياني تا چه حد است؟
اوتيت مياني غالباً در كودكان ايجاد مي شود. درحقيقت، اوتيت مياني، پس از سرماخوردگي معمول، دومين بيماري شايع كودكان پيش دبستاني است. ۵۰درصد از كودكان تا سن يك سالگي حداقل يك بار دچار اين بيماري شده اند.
۳۵ درصد كودكان در سنين بين يك تا سه سالگي دوره هاي تكرار شونده اي از اوتيت مياني داشته اند. در كودكان مدرسه رو، تخمين زده مي شود ساليانه ۵ ميليون روز تحصيلي به دليل ابتلاء كودكان به اين بيماري از دست داده مي شود.
به چه دليل اوتيت مياني تا اين حد در كودكان شايع است؟
شيپور استاش مجرايي است كه از يك سو به گوش مياني و از سوي ديگر به پشت حلق راه دارد. اين مجرا در كودكان كوچكتر و نسبتاً افقي تر از بزرگسالان است. از اين رو در شرايطي نظير عفونتها و لوزه سوم بزرگ، به سادگي بسته مي شود. تا زماني كه كودك بزرگتر نشود و زاويه و اندازه شيپور استاش تغيير نكند، كودك نسبت به اوتيت مياني آسيب پذيرتر از افراد بزرگسال است.
اوتيت مياني به چه ترتيب ممكن است منجر به كم شنوايي شود؟
سه استخوان بسيار ريز درون گوش مياني، ارتعاشات صوت را از پرده گوش به گوش مياني منتقل مي كنند. در صورت وجود مايع در گوش مياني، انتقال ارتعاشات به صورتي كارآ صورت نمي گيرد و انرژي صوتي از بين مي رود در نتيجه كم شنوايي ملايم يا حتي متوسط ايجاد مي شود. بنابراين اصوات گفتاري گنگ و غيرقابل شنيدن مي شوند.
معمولاً اين نوع كم شنوايي، از نوع انتقالي و موقت است. اما در صورتي كه اوتيت مياني مرتباً تكرار شود، صدماتي به پرده گوش، استخوانهاي گوش يا حتي عصب شنوايي وارد شده و ممكن است منجر به كم شنوايي حسي و عصبي و دائمي شود.
آيا كم شنوايي ناشي از اوتيت مياني مي تواند سبب اختلال در زبان و گفتار كودك شود؟
كودكان، زبان و گفتار را از طريق گوش دادن به صحبتهاي ديگر افراد مي آموزند. در اين روند چند سال نخست زندگي هر كودك، حائز اهميت حياتي است.
در صورت وجود كم شنوايي، كودك از تجربيات آموزشي زباني، بهره كامل نمي برد. در نتيجه، ممكن است در رشد زبان و گفتار خود دچار تأخير چشمگيري شود.
اوتيت مياني غيرعفوني، مشكل ويژه اي به همراه دارد زيرا معمولاً علائم درد و تب وجود ندارد. از اين رو، ممكن است هفته ها و ماهها بگذرد و والدين شكي به وجود اين مشكل نبرند. در طي اين زمان ممكن است كودك به دليل از دست دادن شنوايي، دچار اختلال در رشد هنجار زبان و گفتار شود.
ممكن است كودك به دليل از دست دادن شنوايي، دچار اختلال در رشد هنجار زبان و گفتار شود. از كجا مي توان متوجه شد كودك دچار اوتيت مياني شده است يا خير؟
حتي در صورت عدم وجود تب و درد، علائم ديگري وجود دارد كه حاكي از وجود مايع مزمن يا تكرار شونده در گوش كودك است:
ـ بي توجهي ـ بلند كردن غيرمعمول صداي راديو و تلويزيون ـ متوجه جهت اصوات نشدن ـ بي حال و بي توجه بودن ـ تند خويي بي دليل ـ كشيدن و خاراندن گوشها.
در صورتي كه تصور كنيم اوتيت مياني سبب اختلالي در شنوايي، زبان يا گفتار فرزندمان شده است، بايد چه كار كنيم؟
عفونتهاي گوش نياز به توجه فوري به ويژه از سوي پزشك متخصص كودكان يا گوش و حلق و بيني دارد. اگر كودك شما دچار عفونت گوش مي شود و يا مايع مزمني در گوش وي ايجاد مي شود، با دو متخصص ديگر نيز بايد مشورت كنيد: شنوايي شناس و آسيب شناس گفتار و زبان.
شنوايي شناس شدت هر گونه ضايعه شنوايي را- حتي در كودكان خيلي كوچك و يا كودكان مشكل دار- ارزيابي مي كند و مشخص مي كند آيا ضايعه اي در گوش مياني كودك وجود دارد يا خير.
آسيب شناس گفتار و زبان مهارتهاي ويژه زباني و گفتاري كودك را تعيين و در صورت نياز برنامه هاي اصلاحي ضروري را پيشنهاد مي كند.
آيا پزشك كودك، او را به اين متخصصين ارجاع خواهد داد؟
شما به عنوان والدين كودكتان، بهترين فردي هستيد كه متوجه شنوايي ضعيف وي مي شويد. به گفته انجمن پزشكان اطفال آمريكا: «هر كودكي كه والدينش در مورد توانايي شنيدن وي ابراز نگراني مي كنند، بايد بدون هيچ گونه تأخيري براي ارزيابي شنوايي شناسي رفتاري ارجاع داده شود.» هنگامي كه والدين خود نسبت به سلامت و رشد كودك خود حساس مي شوند نبايد واهمه اي داشته باشند كه خواستار ارزيابي هاي دقيق تر توانايي هاي وي شوند.
**كم شنوايي هاي مادرزادي
(كم شنوايي هايي كه به هنگام تولد يا از آن زمان به بعد وجود دارند)
اصطلاح «كم شنوايي مادرزاد» آن دسته از كم شنوايي هايي است كه به هنگام تولد وجود دارند و شامل كم شنوايي هاي ارثي يا كم شنوايي هايي مي شود كه ناشي از ديگر عوامل- پيش از تولد يا به هنگام تولد-اند.
عوامل ژنتيكي
به نظر مي رسد بيش از۵۰ درصد از تمامي كم شنوايي هاي مادرزادي كودكان مربوط به عوامل ژنتيكي باشد. كم شنوايي هاي ژنتيكي ممكن است اتوزوم غالب، اتوزوم مغلوب يا وابسته به جنس باشند. در كم شنوايي هاي اتوزوم غالب، يكي از والدين كه حامل ژن كم شنوايي و خود، كم شنواست، آن را به كودك خود منتقل مي كند. در اين موارد حداقل۵۰ درصد احتمال دارد كودك نيز كم شنوا شود. اين احتمال زماني بيشتر مي شود كه هر دو والد داراي ژن غالب (كم شنوا) باشند و يا پدر بزرگ و مادر بزرگ يكي از والدين كم شنوايي ژنتيكي داشته باشند. از آنجا كه معمولاً حداقل يكي از والدين كم شنواست، انتظار مي رود كودك دچار كم شنوايي باشد.
در كم شنوايي هاي اتوزوم مغلوب هر دو والد كه نوعاً داراي شنوايي هنجاراند، حامل ژن مغلوب مي باشند. در اين موارد احتمال كم شنوا شدن كودك، ۲۵% است. از آنجا كه هر دو والد شنوايي هنجار دارند و هيچ يك از اعضاي خانواده كم شنوا نيستند، هيچ انتظاري نمي رود كه كودك كم شنوايي داشته باشد. تقريباً ۸۰% از كم شنوايي هاي ارثي، اتوزوم مغلوب اند.
در كم شنوايي هاي وابسته به جنس، مادر حامل ژن مغلوب كم شنوايي بر روي كروموزوم جنسي است و آن را به پسران خود- و نه دخترانش- منتقل مي كند. اين نوع كم شنوايي نادر است و تنها در ۲درصد كم شنوايي هاي ارثي وجود دارد.
كم شنوايي يكي از علائم مشخصه برخي از انواع سندرم هاي ژنتيكي است. مثال هايي از اين سندرم ها عبارتند از: سندرم داون (وجود ناهنجاري در يكي از ژن ها)، سندرم آشر( اتوزوم مغلوب)، سندرم تريچر كولنيز( اتوزوم غالب)، سندرم الكل نوزادي (ناهنجاري ژنتيكي)، سندرم كروزون (اتوزوم غالب) و سندرم آلپورت (وابسته به جنس).
ديگر علل كم شنوايي هاي مادرزادي
اين گونه كم شنوايي ها كه ارثي نيستند شامل بيماري ها، عفونتها و شرايط خاص پيش از تولد هستند كه به هنگام تولد يا به فاصله اندكي پس از آن ايجاد مي شوند. اين شرايط منجر به كم شنوايي هاي حسي عصبي ملايم تا عميق مي شوند. مثال هايي از اين دست عبارتند از:
– عفونتهاي داخل رحمي شامل سرخجه، سيتومگالوويروس، ويروس هرپس – مشكلات مربوط به عامل Rh خون – نارس بودن – ديابت مادرزاد – توكسمي در طول بارداري – فقدان اكسيژن (آنوكسي) – سيفليس – بدشكلي هاي ساختارهاي گوش
**كم شنوايي هاي اكتسابي
كم شنوايي هاي اكتسابي، كم شنوايي هايي است كه پس از تولد- در هر زماني در طول زندگي فرد- ايجاد شوند و علت آن بيماري ها، صدمات و شرايط خاص اند. مثال هايي از شرايط
ايجاد كننده كم شنوايي در كودكان عبارتند از:
– عفونت هاي گوش (اوتيت مياني) ـ داروهاي اتوتوكسيك(صدمه به سيستم شنيداري) – مننژيت – سرخك – انفسفاليت – آبله مرغان – آنفلوانزا – سرخجه – ضربه به سر – قرار گرفتن در معرض اصوات بلند. شنوايي يکي از حواس برتر انسان است . محروم بودن از حس شنوايي فقط به مفهوم نشنيدن صدا نيست ، بلکه ماحصل اين محروميت ، موجب عدم دستيابي به بسياري از تجربيات مفيد و اميد بخش زندگي فردي و اجتماعي مي شود تا جايي که ممکن است فرد را از مسير موفقيت دور نمايد . توجه به اين مسئله ، که صحبت کردن امري اکتسابي است و انسان از راه شنيدن ، زبان محيط اطراف خود را فرا گرفته و سپس قادر به تکلم مي گردد ، اهميت ويژه اين حس را نشان مي دهد . لذا بدون شنيدن ، گفتار به وجود نخواهد آمد و به همين علت ، کودکان و افراد ناشنوا قادر به تکلم نيستند. اما نکته قابل تأمل اين است که چطور مي توانيم از ايجاد کم شنوايي و به دنبال آن عدم تکلم جلوگيري وپيشگيري کنيم . “پيشگيري از کم شنوايي”
والدين بايد قبل از بچه دار شدن ، اين مساله را در نظر بگيرند و نسبت به آن اطلاعات و آگاهيهاي لازم را کسب کنند ؛ آنها مي توانند با رعايت موارد زير ، احتمال تولد فرزند کم شنوا يا سخت شنوا را کاهش دهند :
۱-انجام مشاوره ژنتيکي قبل از ازدواج . ۲-RH انجام آزمايشات خوني و بررسي عامل “. ۳- مشاوره با پزشک قبل از بارداري در صورت ابتلاء به بيماري مزمن يا خاص . ۴- مصرف نکردن دارو ، بدون تجويز پزشک در دوران بارداري . ۵- جلوگيري از ضربات فيزيکي و مکانيکي در دوران بارداري. ۶- مراقبت جهت پيشگيري از ابتلاء به بيماريهاي مختلف در دوران بارداري . ۷- مبادرت به زدن واکسن سرخجه قبل از بارداري و … “عوامل احتمال کم شنوايي بعد از تولد”
فاکتورهاي دوران نوزادي ( از تولد تا يک ماهگي ) که خطر ابتلاء به کم شنوايي را افزايش مي دهند عبارتند از:
۱- سابقه خانوادگي درخصوص وجود کم شنوايي مادرزادي حسي يا عصبي. ۲- عفونتهاي دوران نوزادي مانند سيفليس و سرخجه. ۳- وزن کمتر از ۱۵۰۰ گرم نوزاد هنگام تولد . ۴- زردي دوران نوزادي در حدي که منجر به تعويض خون شود. ۵- مصرف داروهايي که اثر تخريبي روي شنوايي دارند . مانند آمينو گليکوزيدها ( خبتامايسين، توبرامايسين، کاتامايسين و استرپتومايسين، هنگامي که به صورت دوره اي و طولاني مدت مصرف شود . ) ۶- مننژيت باکتريايي. ۷- وجود نشانه هاي غير طبيعي يا اختلالاتي که با شنوايي مرتبط است . ۸- نگهداري نوزاد در بخش مراقبتهاي ويژه نوزادان بيش از ۵ روز.
فاکتورهاي دوران کودکي ( يک ماهگي تا سه سالگي ) که خطر ابتلاء به کم شنوايي را افزايش مي دهند عبارتند از :
۱. نگراني والدين نسبت به تأخير زبان آموزي و تکلم ، با توجه به سن کودک. ۲. مننژيت باکتريايي و عفونتهاي مرتبط با کاهش شنوايي . ۳. ضربه به سر که با کاهش هوشياري کودک يا شکستگي جمجمه همراه باشد . ۴. مصرف داروهايي که اثر تخريبي بر روي شنوايي دارند مانند آمينو گليکوزيدها به مدت طولاني . ۵. عفونتهاي مزمن گوش مياني و تجمع مايع در گوش مياني بيش از ۳ ماه . ۶. اختلالاتي مانند شکاف کام که عملکرد شيپور استاش را مختل مي کند . ۷. وجود سابقه کاهش شنوايي دائم يا پيشرونده در فاميل . ۸. بيماريهاي دوران کودکي مانند اوريون ، مننژيت ، مخملک. ۹. آسيب هاي دوران کودکي به ويژه شکسستگي جمجه، برخورد اجسام تيز با سر يا گوش، قرار گرفتن در معرض اصوات بلند و… .
اگر کودک شما داراي يکي از فاکتورهاي فوق باشد ، نسبت به ابتلاء به کم شنوايي در معرض خطر بيشتري قرار دارد شما دراين رابطه بايد با يک متخصص گوش و حلق بيني و يک کارشناس شنوايي شناسي ( اديولوژيست ) مشورت نماييد و در صورت تشخيص ، بايد از کودک شما ارزيابي کامل شنوايي به عمل آيد .
“عوارض ناشي از وجود کم شنوايي دائم”
اگر کودک شما يا هر فرد ديگري مبتلا به کم شنوايي باشد و براي تشخيص ، درمان و توانبخشي آن اقدام نکنيد ، پس از گذشت زمان کمي به عوارض ناشي از کم شنوايي نيز مبتلا مي شود . اين عوارض عبارتند از :
تأخير در رشد طبيعي گفتار و زبان ، اختلالات توليدي گفتار ، اختلال در روان بودن گفتار ، اختلال در صرف و نحو زبان ، اختلال در ارتباط گيري، اختلال عاطفي – رفتاري ، اختلال در تفکر ، تاخير در رشد اجتماعي – فرهنگي ، اختلال در يادگيري و افت تحصيلي ، اختلال خواندن و نوشتن ، اختلال در حافظه شنيداري ، بروز ناتوانيهاي درکي – شنيداري ، کاهش ذخيره لغات و …
“درمان و توانبخشي”
پس از ارزيابي شنوايي ، متخصص شنوايي شناسي ، درباره وضعيت شنوايي کودکتان با شما صحبت خواهد کرد . برخي اختلالات شنوايي ، مانند اوتيت گوش مياني و گوش خارجي به وسيله دارو قابل درمان است ، اما برخي ديگر از اختلالات شنوايي ، مانند کاهش شنوايي حسي – عصبي قابل درمان دارويي نيست و فرد بايد در پروسه توانبخشي قرار گيرد . در تعريف ، توانبخشي عبارت است از مجموعه خدمات پزشکي ، اجتماعي ، رواني ، حرفه اي و آموزشي که به منظور باز تواني فرد اجرا مي شود تا کارايي فرد به بالاترين حد ممکن برسد و بتواند به طور مستقل در جامعه زندگي کند .
با پيشرفتهاي به عمل آمده در زمينه فن آوري ، در سالهاي اخير ، فراهم آوردن اطلاعات گفتاري به وسيله سمعک ، حتي براي کودکاني که مبتلا به شديدترين ميزان نقص شنوايي باشند نيز ممکن گرديده است . سمعکها مؤثرترين راهکار و بهترين تدبير درماني براي اغلب افراد مبتلا به کم شنوايي مي باشند . خصوصيات الکترواگوستيکي سمعک ، بايد با خصوصيات باقي مانده شنوايي فرد مبتلا به کم شنوايي ، تطبيق داده شده و سمعک براي گوش آن فرد تنظيم شود . لذا فرد مبتلا به کم شنوايي نمي تواند هر سمعکي را استفاده نمايد ، بلکه براي تجويز و تنظيم سمعک بايد به متخصص اديولوژيست مراجعه کند.