رفع مشکلات گفتاری
رفع مشکلات گفتاری
می‌توانید بدون راهنمایی و با حدس زدن متوجه شوید که یک کودک 2 ساله چه می‌گوید بسیاری از 2 ساله‌ها حروف را جا به جا می‌کنند مثلاً لِ به جای رِ می‌لم (به جای) میرم یا ش به جای س شَلام (به جای) سلام که دو حرف مصمت با هم ترکیب می‌شود. گاهی کلمات چند سیلابی را به کلمات کوتاه‌تر تبدیل می‌کنند.
اَخ و فَلَه (به جای) چرخ وفلک، تمام این تلفظ‌های غلط می‌توانند تا 6 سالگی هم ادامه داشته باشند، شما آسوده خاطر باشید که صحبت کردن کودکان به مرور زمان درست می‌شود رفته رفته در 3 سالگی بیشتر چیزهایی که بچه‌ها می‌گویند قابل درک می‌شود.
ولی اگر کودک شما خیلی کم صحبت می‌کند باید بیشتر و بیشتر سعی کنید واین روش‌های زیر را دنبال کنید:
1- در هر مقطع سنی چه قدر انتظار داشته باشیم؟ خود شما بهترین مقیاس اندازه‌گیری پیشرفت مهارت‌های گفتاری کودکتان هستید – بیشتر 2 ساله‌ها حدود 50 کلمه در اختیار دارند و به کار می‌برند هر چند در این سن، خودسرانه به محدوده‌ی لغات و قابلیت‌های خودشان در گفتن کلمات متفاوت و صداهای درست عمل می‌کنند دومین سال عمر، زمان بسیار عالی و فوق‌العاده‌ای برای رشد گفتاری کودک است ممکن است بشنوید که از گفتن یک جمله‌ی کوتاه به پرسیدن سؤال می‌رسد جهت می‌دهد هر نوع داستانی که می‌تواند می‌سازد اگر با یک توقف کوتاه در مسیررشد روبرو شدید شگفت‌زده نشوید.
در اینجا چند راهنمایی برای شما داریم:
– چه چیزهایی ممکن است بشنوید؟
1- تلفظ غلط= بسیاری از بچه‌ها در برابر بعضی اصوات گنگ می‌شوند گاهی نمی‌تواند حروف صدا دار را بگویید و یا گاهی بیشتر از آنها استفاده می‌کند.
2- جا انداختن حروف کامل صدا دار= تا وقتی که بچه‌ها بیشتر از آنکه حرف بزنند می‌شنوند جا انداختن کامل حروف صدا دار شاید علامتی باشد مبنی بر اینکه بچه قادر به شنیدن تمام صداهای کلمه نیست حتی نشیدن لحظه ای و موقتی یک صدا از راه گوش، قابلیت درک کافی از زبان را برای صحبتی شفاف کند می‌کند و گاهی حتی واکنش‌هایی به صداهایی بی‌‌اهمیت مثل جاروبرقی و سشوار نشان می‌دهد.
3- استفاده از یک کلمه تنها برای یکبار
4- اشاره نکردن به موضوعی که از او خواسته شده: مثلاً در کتاب به او می‌گویید عکس پروانه‌ای که روی گُل نشسته رو به من نشون بده، ولی او یا آخر جمله را تکرار می‌کند یا صفحه را بدون نشان دادن موضوع رد می‌کند.
5- بی‌نتیجه بودن ظاهری، وقتی خواسته‌ی کودک را نمی‌دانید او به سادگی موضوع دلخواه را می‌گیرد و یا به آن اشاره می‌کند.
6- جواب دادن به سؤال با تکرار قسمت آخر سؤال شما= دوست داری با ماشینت بازی کنی؟ و او جواب می‌دهد، با ماشینت بازی کنی؟ یا بازی کنی؟ به جای تکان دادن سرش به علامت آره یا نه، به این حالت «اکولیا» گفته می‌شود و می‌تواند یکی از علایم ابتدایی «اوتیسم» باشد.
7- نگفتن خداحافظی یا بای بای و نداشتن واکنش به بازی‌ها
8- گفتن تنها یک کلمه، نه جمله و عبارت
9- نداشتن پیشرفت ماهانه و عدم گسترش زبان و لغات
10- نوک زبانی حرف زدن بعضی بچه‌های برای تلفظ س و ز زبان را پشت دندانهای بالا قرار می‌دهند اگر کودک شما اینطور صحبت می‌کند نگران نباشید خیلی از بچه‌ها نوک زبانی هستند و این حالت گاهی تا سن 7 سالگی هم ادامه پیدا می‌کند.
11- سلیس و روان صحبت کردن درگیر شدن با چهار چوب‌های اولیه‌ی گفتاری کاملاً طبیعی است و اینکه کودک سعی می‌کند جملات را درست ادا کند یک علامت خوب است مخصوصاً وقتی که شما جمله‌ی او را درست درک نکرده و تفهیم شدن جمله‌ی او به شما بی‌نتیجه مانده است و این یعنی کودک به معانی توجه کرده و به گفتگو با شما مشتاق است.
12- لکنت زبان – اگر کودک در ابراز یک جمله با لکنت رو به رو شود طبیعی خواهد بود مخصوصاً وقتی در دوران رشد سریع قابلیت‌های ذهنی‌اش می‌باشد. در حقیقت در این سن بچه‌ها یک (لکنت درست) دارند که در بخش اول کلمات یا تکرار می‌کنند یا گیر می‌کنند.
مشکل زمانی است که قدرت مغز از مهارت‌های شفاهی گفتاری عقب می‌ماند، لکنت‌ها گاهی به دلیل خستگی زیاد و یا تحریک برای گفتن آنچه در ذهن دارد و یا عصبانیت است کودک نمی‌تواند به راحتی کلمه‌ی مورد نظرش را ادا کند، اگر لکنت بدتر شد یا به مرور زمان با دهان کجی و فشار آوردن به صورت و دهانش برای گفتن کلمه کوشش کرد باید با دکتر مشورت کنید.
13- آپراکسیا – یک بی‌نظمی و اختلال در سیستم عصبی است و به دلیل ضعف یا سستی ماهیچه‌ها یا فلج بودن آنها قابلیت ادای سیلاب کلمات کم می‌شود اما در عوض مغز دستور درست به قسمت‌هایی که نیاز به دستور درست برای ساختن و متابعت اصوات با هم دارند می‌دهد بچه‌ها با مشکل آپراکسیا اغلب صداهای مشکل را حذف می‌کنند یا با نوع ساده‌تری جایگزین می‌کنند ممکن است حروف صدادار را غلط تلفظ کنند و گاهی یک صدای ساده را درست تلفظ می‌کنند این بچه‌ها اغلب به درمان متمرکز در سن پایین نیاز دارند که بی‌نظمیِ آن را از میان ببرد و شما با یک تلاش حرفهای موفق خواهید شد.
چه می‌توانید بکنید، خواندن برای کودک یک راه عالی برای محکم کردن چهار چوب گفتار است کتابها به بچه‌ها کمک می‌کنند که به دامنه‌ی لغاتشان کلمات جدید اضافه کنند، با دستور زبان معانی را با احساس‌تر و بهتر کنید و با تصاویر یک گفتگوی عادی یا کودک 2 ساله انجام دهید، زمان خواب یا غذا خوردن فرصت خوبی برای صحبت کردن در مورد یک روز پرکاراست، محققان دریافته‌اند هر چه بچه‌ها کلمات بیشتری بشنوند دامنه‌ی لغاتشان زیادتر می‌شود.
تلفظ غلط – مادامی که کودکان می‌شنوند زبان یاد می‌گیرند. موضوع این است که چرا یک کودک با هوش کلمات را غلط تلفظ می‌کند، شما وقتی با او صحبت می‌کنید روی کلمات یا صداهایی که با زحمت می‌گوید تأکید کنید مجبور نیستید با سر و صدا گفتار او را تصحیح کنید فقط کلماتی که اشتباه می‌گوید را درست تقلید و تکرار کنید گاهی سختی در تلفظ با صدای یک حرف ویژه کمتر است از ترتیب کلمات، مثلاً کِرِم را دِلِم تلفظ می‌کند چون گفتن «ک» نیازمند تغییر حالت زبان است که برای 2 ساله‌ها سخت است، روی آنچه که کودک برای گفتن درست انجام می‌دهد تمرکز کنید چون زمانی که احساس کند صحبت کردنش درست نیست و تلاشش بی‌نتیجه مانده صحبت را قطع می‌کند.
نوک زبانی- دقت کنید به راحتی می‌تواند نفس بکشد؟ از نظر هر نوع آلرژی و سرماخوردگی یا مشکلات سینوسی که باعث می‌شود کودک از دماغ و دهان با هم نفس بکشد بررسی کنید در تنفس با دهان باز زبان در دهان پهن می‌شود روی تنفس از راه بینی هم دقت کنید چون گاهی یک بینی خفه و پُر هم مقصر است. انگشتان کودک را از دهانش تا جایی که ممکن است دور نگه دارید عادت مکیدن شست و خوردن شیشه را ترک بدهید و در عوض جرعه جرعه خوردن را به او یاد بدهید. در غیر این صورت موتور زبان آنها خوب تقویت نمی‌شود و این تقویت برای گسترش گفتار مهم است از طرفی نوشیدن با نی هم همین کار را می‌کند چون به جای فشردن دندانها به هم از لب استفاده می‌شود.
روانی و سیلیسی – برای کمک به کودک برای روان‌گویی اجازه دهید که کودک بداند هر جمله چطور باید ادا شود بگذارید او چیزی از شما بخواهد مثلاً: مامان، جوراب من، جوراب شما لطفاً. بیشترین چیزها خیلی سریع اتفاق می‌افتد بدون هیچ توضیحی او می‌گوید، مامان (جمله‌ی مامان لطفاً به من کمک کن را محدود می‌کند و می‌گوید مامان!) تا زمانی که برای گذاشتن جمله‌ها کنار هم صراحتاً تلاش می‌کنند بیشتر جملاتش محدود می‌شود اگر نه بیشتر آن را تکرار می‌کند.
لکنت زبان – عکس‌العمل شما نسبت به کودکی که لکنت دارد خیلی مهم است اگر در پایان این سال هنوز هم به جای جملات 2، 3 و 4 کلمه‌ای، جمله‌ی یک کلمه‌ای می‌گوید کلمات جدید را یکبار به کار برده و دوباره چند بار تکرار می‌کند، سؤال نمی‌کند و یا جواب و عکس‌العملی به سؤالهای کوتاه و ساده مثل این چیه؟ کتابت کجاست؟ نمی‌دهد ممکن است مشکلات گفتاری داشته باشد در هر یک از این موارد با یک درمانگر صحبت کنید اگر به مهدکودک می‌رود از معملمش کمک بگیرید، دکتر هم می‌تواند شما را به یک گفتار درمانگر خصوصی برای ارزیابی اولیه ارجاع بدهد و ممکن است یک برنامه‌ی تداخلی و هم سطح با مهد کودک ارایه دهد.
نگران نباشید چرا که ارزیابی‌ها معمولاً کامل هستند و اینکه شما مشکل را بدانید خیلی بهتر است چون محدوده‌ی نرمال را شناخته و در طول آن حرکت خواهید کرد فراموش نکنید که ارزیابی‌ها هر چه زودتر انجام شوند در آینده بهتر می‌توانند به شما کمک کنند وقتی به او «شکل»ها را آموزش می‌دهید خودتان معانی را با یک صدای جدید ترکیب کنید وقتی به او شکل جدیدی را نشان می‌دهید یا موضوعی را با نام مطرح می‌کنید یا چیزی را نشان می‌دهید کودک به این مجموعه لغات و صداها تخیل خودش را هم اضافه می‌کند حالا اگر حالت را عوض کرده و از او بپرسید این شکل چیه؟ ممکن است متوجه نشود که شما می‌خواهید او مشخصاً موضوع را با کلمات و صداهای جدیدی که یاد گرفته جواب بدهد.
اسم گذاری روی موضوعات – مجموعه‌ی لغات کودک محدود است و اسم‌گذاری موضوعات و تشخیص دقیق آن برای کودکان با سطح فکری بالاتر در سن بالاتر آسان می‌شود بهرحال توسعه در یک مقیاس وسیع از مقدار توقع ما دورتر است که البته عاقبت به آن محدوده خواهند رسید فقط ممکن است کاملاً انتظار شما را درک نکنند. در موارد حادتر بهتر است کودک از نظر اوتیسم بررسی شود مثلاً وقتی که کودک 5/3 ساله پیشرفت گفتارش با تأخیر است او با شما صحبت می‌کند ولی دایماً عبارات را تکرار می‌کند اغلب جواب‌های بی‌ربط به سؤالها می‌دهد مثلاً: امروز چه کار کردی؟ او ممکن است بگوید: بابا من را برد، بچه دیده، رفت! 6 ماه قبل هم همینطور جواب می‌داد ولی به صورت ابتدایی حرفهای شما را تکرار می‌کرد حالا کمی اصلاح شده او در درک و دانستن مشکلی ندارد مشکل عمده‌ی او زبان است.
ماهنامه شهرزاد/گردآوری:گروه خانواده خوشبخت تبیان زنجان