گنگی انتخابی یا موتیسم (selective mutism ) چیست؟
گنگی انتخابی یا موتیسم
برخی کودکان با وجود برخورداری از توان گویای سالم و نیز توانایی برقراری ارتباط در برخی موقعیت ها و یا در مقابله برخی افراد خاص، به طور ارادی سکوت نموده و یا فقط با افراد خاصی ارتباط برقرار می کنند .
لال بودن گزینشی، یک اختلال عصبی در دوران کودکی ست که در بیشتر مواقع، به صورت همزمان با ترس های اجتماعی یا اضطراب های جمعی به وجود می آید .
کودکان مبتلا به این اختلال به طور معمول از هوش بالا و یا متوسطی برخوردارند البته در موارد اندکی وجود هوش پایین گزارش شده است .
همپنین بیشتر این کودکان دارای سیستم شنوایی و گویایی سالمی هستند یعنی در شنیدن و سخن گفتن و ارتباط برقرار کردن در شرایط معمولی و دلخواهشان هیچ مشکلی ندارند اما همین کودکان در موقعیت خاص و در مکانهایی که دچار اضطراب یا نگرانی میشوند قادر به تکلم نخواهند بودو به ناگاه توانایی صحبت کردن را از دست می دهد در برخی موارد حتی قادر به برقراری تماس چشمی یا حرکات طبیعی هم نیستند .
✅ مشخصات بالینی و نشانه های بارز گنگی انتخابی (SM )
کودکان SM، اغلب وحشت زیادی از برقراری ارتباط اولیه دارند و به طور معمول در مکان ها و موقعیت های خاص، از پاسخ دادن و یا ارتباط برقرار کردن خودداری میکنند یا حتی پاسخ های غیر شفاهی هم نمی دهند .
براساس تحقیقات انجام گرفته بیش از ۹۰ % این کودکان، دارای مشکل ترس اجتماعی یا نگرانی اجتماعی هستند که همین ترس، موجب شکل گیری اختلال اضطرابی و به تدریج ضعف اعتماد به نفس در آنان می شود .
این کودکان گاهی ترجیح می دهند به جای صحبت کردن با ابزارهای دیگری مانند حالات بدنی، شکلک های مختلف، هل دادن یا کشیدن طرف مقابل و یا پنهان شدن در کنار پدر و مادر، به برقراری ارتباط بپردازند .البته گاهی از یک لغت آن هم به طور محدود استفاده میکنند .
برخی از این کودکان چهره ای بی احساس دارند که به ندرت میتوان لبخندی بر چهره ی آنان مشاهده نمود .
گروهی دیگر در موقعیت های اجتماعی، برخی واکنش های اجتماعی را از خود نشان می دهد . مانند تکان شدید سر، خاراندن سر، کندن موی سر، فرار به گوشه ای دور از دیگران و گاز گرفتن لب ها .
نکته جالب توجه در این کودکان این است که اغلب پدر و مادرشان عنوان می نمایند که فرزندشان در منزل بسیار شاد، پرجنب و جوش، جست و جو گر و اجتماعی ست و این دلیل محکمی بر توانایی برقراری ارتباط در این کودکان هست .
✅ برخی از مشخصه های بارز کودکان مبتلا به اختلال گنگی انتخابی( SM )
خجالتی بودن افراطی ، انزوای اجتماعی ، ترس از شرمساری، وابستگی شدید به یکی از والدین، صفات تکانشی، منفی گرایی، خیال پردازی، بد قلقی، اضطراب و نگرانی، پرخاشگری، ژست های خود کشی، فریاد زدن، مات و مبهوت نگریستن، کم خوردن و ناراحتی مزاج، پوشاندن چشم ها مقابل نور و …
✅ دلایل بروز اختلال گنگی انتخابی
روانپزشکان اعتقاد دارد یکی از دلایل اصلی بروز این اختلال، ایجاد نقص در کارکرد ناحیه ای از مغز به نام (آمیگدال ) است که مسئول هماهنگ ساختن رفتارهای انسان و عکس العمل های او با موقعیت ترسناک می باشد و وظیفه ی اصلی آن، بروز واکنش های محافظتی ست .
براین اساس کم شدن آستانه تحریک (آمیگدال ) موجب افزایش فعالیت آن در کودکان مبتلا به این اختلال می شود .
در نتیجه این کودکان به صورت غیر واقعی احساس خطر بیشتری میکنند و برای پرهیز و جبران از احساس خطر، به سکوت انتخابی می پردازند.
برخی دیگر از دلایل بروز این اختلال عبارتند از :
- اختلال های روان شناختی پدر و مادر و پویایی نابه هنجار خانوادگی
- موقعیت گوشه گیرانه ی خانوادگی و ترک بستگان
- وجود یک والد خجالتی یا سرد و بدون ارتباط
- خانواده های از هم گسسته و جدایی پدر و مادر
- وابستگی شدید و آشکار به مادر و اضطراب مادری
- افسردگی و وابستگی شدید درون خانواده
- مهاجرت و تغییر فرهنگ از یک کشور به کشوری دیگر که موجب عدم تطبیق ساخت قبلی فرهنگی با مدلی جدید می گردد.
طرد کردن کودک و ترحم نسبت به او یا توجه افراطی به فرزند دیگر - سوء استفاده از کودک
- عدم اعتماد به نفس در کودک
- ترس از تنبیه و سرزنش
- دوزبانه بودن خانواده در سنین ۲ تا ۴ سالگی یا دوره زبان آموزی
✅ برخی از روش های درمان اختلال گنگی انتخابی
اختلال گنگی انتخابی معمولا پیش از سن ۱۰ سالگی برطرف میگردد اما درمان سریع و به موقع آن میتواند موثر باشدو بهبودی را تسریع بخشد زیرا هر چه از شروع این اختلال بگذرد
ثبات و استحکام آن بیشتر می شود و گاهی اصرار والدین بر توجه و حرف زدن کودک، موجب شده کودک به منظور دریافت توجه پدر و مادر از این سکوت استفاده نماید .
همچنین مشکل اساسی، به هنگام ورود کودک به مدرسه در ارتباط با معلمان و هم کلاسی ها رخ می دهد.
در زیر به تعدادی از روش های درمانی این اختلال می پردازیم :
☑️خانواده درمانی
اولین و بهترین روش درمانی (خانواده درمانی ) می باشد .رفع نگرانی های خانواده، اصلاح روابط پدر و مادر، تغییر در مدل های تربیتی خانواده و نیز آموزش پدر و مادر از ارکان مهم محسوب می شود .
در بیان این اختلال ذکر شده که این کودکان بخشی از اضطراب و نگرانی را از پدر و مادر و خانواده خود دریافت می نمایند .همچنین بیشتر این کودکان با کمبود اعتماد به نفس و یا توجه افراطی پدر و مادر روبه و هستند .
بنابراین توصیه میشود پدر و مادر در مرحله اول تمامی فشار هایی که برای صحبت کردن به کودک وارد می سازد را به طور کامل کنار بگذارد زیرا خود این رفتار، موجب دوام و تثبیت اختلال می شود .تکرار و اصرار زیاد بر حرف زدن کودک، موجب می شود او به اصرارهای شما در سخن گفتن عادت نماید .
والدین این کودکان باید به زبان کودکانه و ساده و به طور طبیعی و عادی، به کودک خود تفهیم کنند که دشواری های او را در برخی از موقعیت های خاص درک نموده و به همین دلیل تلاش میکنند به کمک هم وضعیت آسان تر و راحت تری را برای او بوجود آورند.
همچنین باید پدر و مادر و سایر اعضای خانواده به منظور کاهش نگرانی و استرس با عشق ورزی، محبت در روابط، عدم مجادله، عدم مقایسه کودک و حذف تنبیه جهت کشف کانون های اضطراب در خانه رفتار نمایند .
در عین حال با واگذاری کارها به کودک موفقیت او را به رخ کشیده و در جهت افزایش موفقیت ها و در نهایت افزایش اعتماد به نفس در کودک گام بردارند .
✅ چند توصیه به پدر و مادران دارای کودکان مبتلا به اختلال گنگی انتخابی (موتیسم )
- هرگزاز کودک خود نپرسید آیا در یک وضعیت معین صحبت می کند یا خیر؟
- هیچ گاه به اصرار از کودکتان نخواهید صحبت کند .
- اگر کودک دیگری دارید که در کلام موفق است، به هیچ عنوان او را با کودک مبتلا به (موتیسم ) مقایسه نکنید .
- هنگامی که کودک شما سعی می کند ارتباط برقرار کند، با حوصله و صبر به او گوش دهید .
- بیاموزید افکار منفی و افکار مربوط به ترس را از فرزندتان دور سازید هیچ گاه جملات کودک را کامل یا قطع نکنید .
- کودک را ترغیب به وابستگی بیش از حد ننمایید .
- مانع سرزنش کودک به وسیله نزدیکان و آشنایان شوید .
- از تهدید، تنبیه و اجبار پرهیز نمایید .
- هرگز به کودک نگویید:( تورا می گذارم و میرم) .