اختلالات زبان وگفتار
اختلالات زبان وگفتار
درواقع زبان يكي از وجوه تمايز انسان و حيوان و يكي از راههاي برقراركردن باخود و ديگران است
كه براي بازگو نمودن افكارو احساسات گوناگون از طرق مختلف مانند نوشتن ، گفتن ، خواندن ، به كارگيري دستور و قواعد زبان ، تغييرات قيافه ، اداها ، هنر و… به كار مي رود
.كودك معمولا” درحدود ۱۲ ماهگي اولين كلمات را مي گويد
و حدود ۱۸ ماهگي تا ۲ سالگي اولين جملات ساده و ابتدايي را مي سازد.
گفتار:يكي از نمود هاي خارجي زبان است كه به شكل اصوات و كلمات ديده مي شود .
گفتار خود از چهار عامل تشكيل شده است .كه عبارتند از جريان يا رواني ، توليد يا تلفظ، تشديد و صدا يا صوت و شكلي از زبان است
كه درآن با استفاده از نشانه هاي كلامي يا علائم قراردادي مقاصد و عواطف فرد را به ديگري منتقل مي شود.
كودكان در چه سني به حرف مي آيندنخستين کلمه ها: «سلام» يا «د د » به همراه حالات و حرکات بدنی اولين کلماتی هستند که كودكان ياد می گيرند.
تا پايان سال اول كودکان اولين واژه های اسمی- عنوانی خود را مي گويند كه مربوط به افراد – حيوانات و اشياء می شود.
كودك بايد قبل از سه سالگی حرفها را بفهمدو حرف بزند.
در ۱۸ ماهگی کودک به جنبه پر رمز و راز و جادوئی زبان دست می يابد .
كودكان در چه سني بايد بابا و مامان بگويند، كي بايد اسم اشيا را ياد بگيرند و چه وقت جمله بسازند؟
پيشرفت تكلم كودك در ۲ سالگي، با اداي جملات ۲-۳ كلمه‌اي است .
قبل از ۱۲ ماهگيصدا درآوردن و اغوپغو كردن، شروع اين ماجراست.
هرچه بچه بزرگتر ميشود يعني درحدود سن ۹ ماهگي، شروع به اداي اصوات تكراري مي‌كند و مي‌تواند كلماتي مثل <ماما> را ادا كند.
البته ممكن است در اين سن متوجه معني كلمه نشود.
بايد نسبت به صدا، عكس‌العمل نشان دهد.
بچه‌هايي كه با دقت و توجه اطرافشان را نگاه مي‌كنند ولي نسبت به صدا عكس‌العمل نشان نمي‌دهند، بايد از نظر مشكلات شنوايي بررسي شوند
۱۲ تا ۱۵ ماهگيكودك بايد بتواند، حداقل ۱ يا ۲ كلمه را به طور صحيح ادا كند(البته به جز ماما و دد.)
در اغلب موارد بچه اداي<اسم اشياء> را زودتر ياد مي‌گيرد مثل توپ.
در اين سن كودك بايد صحبت اطرافيان را متوجه شود و دستورهاي يك مرحله‌اي مثل <عروسك را به من بده>، <بنشين>، .<بيا> و…را اجرا كند.
۱۸ تا ۲۴ماهگيدر سن ۱۸ ماهگي، دامنه لغاتي در حد ۲۰ لغت و در سن ۲ سالگي در حد ۵۰ لغت داشته باشد.
تكلم كودك در ۲ سالگي، با اداي جملات ۲-۳ كلمه‌اي است.
كودك به راحتي جمله مي‌سازد و خواسته‌هاي خود را با جملات تركيبي بيان مي‌كند،
وافراد غريبه حداقل نصف حرف‌هاي كودك را مي فهمند (اطرافيان نزديك ممكن است اكثر حرف‌هاي كودك را بفهمند) كودك قادر است دستورات ۲ مرحله‌اي را هم اجرا كند مثل <عروسكت را زمين بگذار و توپ رابردار>!2 تا ۳سالگيچند كلمه را با هم تركيب مي كند و جمله مي سازد.
افراد غريبه سه‌چهارم صحبت‌هاي كودك را متوجه شوند.
مفهوم دو جمله <توپ را روي ميز بگذار> و يا <توپ را زير تخت بگذار> را مي‌فهمد.
شناخت رنگ‌ها آغاز ميشود و مفاهيم بزرگ و كوچك را هم ياد مي‌گيرد.
در زمان نوزادي كه كودك متوجه صحبت شما نمي‌شود، با او حرف بزنيد اين كاروروند تكامل زبان را در او سرعت مي‌بخشيد.
در حدود سنين ۶ ماهگي كتاب خواندن را براي كودك آغاز كنيد.
از كتاب‌هاي ساده با نوشته‌هاي كم و عكس‌هاي جذاب و آشنا استفاده كنيد و با بزرگتر شدن از او بخواهيد كه اشياء آشنا را در كتاب به شما نشان بدهد:
مثلا بگوييد <توپ كو؟> يا <جوجو كو؟> بچه‌هاي كوچك گاهي حتي داستان‌ها و شعرهاي مورد علاقه‌شان را حفظ مي‌كنند
و وقتيكه كمي بزرگتر شدند، آنها را براي شما تعريف مي‌كنند و مي‌خوانند.
عوامل بسياری در رشد گفتار موثرند که به اختصار توضيح می دهيم
:۱) جنسيت: دخترها زودتر شروع به صحبت می کنند و دختران نسبت به پسران زودتر صحبت مي كنند.
۲) هوش: ازطريق توانايی کلامی اواندازه گيری می گردد هرچه واژگان کلامی کودک بيشترباشد نشانةهوش بالای اوست.
دانش آموزان عقب ماندة ذهنی از واژگان محدود و تکراری استفاده می کنند .
۳) محيط خانوادگی: بايد با کودکان آهسته تر صحبت کنيم – طول عبارات بايد کوتاه باشد.
پس از پايان هر عبارت و قبل از شروع عبارت بعدی، نيز بايد يک تا ۲ ثانيه مکث و وقفه باشد.
هنگامی که مشغول صداسازی ياحرف زدن است کار او را قطع نکنيد
.محيط مدرسه:دانش آموزانی که ازبهره هوشی طبيعی برخوردارندودارای اشکالاتی درگفتارهامی باشند
به دليل رفتاراولياء مدرسه آنان منزویوخجالتی شده وکمتر ابرازوجودمی نمايندودرو فعاليتهای گروهی شرکت نمی کنند.
كه درمراکز نگهداریوشبانه روزی آموزشی گزارش شده است
.دو زبانه بودن: بعضی از افراد با دو يا چند زبان صحبت کردن را نشانةتمدن می دانند
وگاهی بجای اينکه کودک دوزبانه شود واقعاً بی زبان می گردد و نه زبان مادری را خوب فرا می گيرند
و نه زبان دوم را می آموزد اين اختلال يک معلوليت آموزشی اجتماعی است که خانواده عامل آن است.
.وضعيت اجتماعی واقتصادی:کودکانی که ازدوران شيرخوارگی با کمبود تغذيه مناسب خصوصاً شير روبه رو می باشند
درمراحل رشد آنان از جمله گفتار موثر خواهد بود.تقسيم بندي اندامهاي گفتاري
۱- اندامهاي تنفسي –شامل ششها ، نايژه ها و ناي است
۲- اندامهاي واج ساز– اين اندامها درمحفظه غضروفي به حنجره قراردارند
كه نقش آنها توليد واج،حالت بي واجي ، توليد نجوا و حالت انسداد است
.۳- اندامهاي تلفظي– شامل حفره حلق،دهان وبيني است.
علاوه بردستگاه هاي گفتاري،مغز انسان بويژه ناحيه بروكاوورنيكه ازحساسيت خاصي درتكلم برخوردار است .
طبقه بندی اختلالات گفتارو زباناختلالات گفتاروزبان را به پنج دسته اختلالات آواشناسي ، اختلالات آهنگ گفتار، اختلالات صدا و اختلالات زبان واختلالات توليدي تقسيم كرده اند.برخي سه اختلال اول را تحت عنوان اختلال گفتار دريك طبقه قرارمي دهند.
۱– اختلا لات زبان(lan guage disorder) :اين كودكان درتستهاي زباني نمره كمتري از كودكان ديگر مي گيرند
و نمي توانند بين نماد هاي كلامي و اشياء مربوطه ارتباط ايجاد كنند ووقتي از او سوال مي كنيم دستت كو؟
نمي تواند بين كلمه دست و جسم ارتباط ايجاد نمايد و شناختي از پديده هاي محيط پيرامون خود بدست نمي آورد
.اين مشكل معمولا” دربين كودكان عقب مانده شديد – ناشنوايي عميق و… ديده مي شود .
اما درمشكلات خفيف زباني دركودك ممكن است كه اشياء رابشناسد يعني وقتي كه از او سوال مي كنيم دستت كو؟
دست را نشان مي دهد و در مراحل پيچيده تر زبان مشكل داشته باشد .
مثلا” درتركيب و نحو جمله مشكل داشته باشد مثل من خورد بستني .
يا مانند بابا تهران نرو .اين دسته از اختلالات زير گروههاي تاخير زبان ، نارسا گويي ، اختلالات زبان بياني ، انواع زبان پريشي ( مادرزادي و اكتسابي ) ، خموشي ، اختلال زبان نوشتاري ، اختلالات خواندن و… قرار مي گيرد.
۲– اختلالات آوا شناختي :ناتواني در استفاده از آواهاست .
براي مثال ممكن است فرد يك آوا مانند آواي پايان يك كلمه را جا بياندازد .
يا يك آوا را جانشين آواي ديگر كند مثل بكار بردن ش بجاي س اين مشكلات معمولا” درمورد آوايي مانند ل، ر، س، ز، ش، ژ اتفاق مي افتند .
گاهي مشكل به حدي وخيم است كه حتي اعضاء خانواده قادر به درك بيان كودك نيستند ولي درشكلهاي خفيف تر بعد ازورود به كودكستان يا مدرسه تظاهر مي كند . اين مشكل با استفاده از شيوه هاي گفتار درماني قابل درمان است .
۳– اختلالات صدا:يكي ازويژگيهاي صداكه به كيفيت صدا،آهنگ صدا وبلندي آن مربوط است آسيب مي بيندوبمي بيش از حد،زيري بيش ازحدوگرفتگي صدا گفتارتودماغي از اختلالات صدا هستند.
براي درمان از روشهاي بازپروري صدا استفاده مي كنند.
۴– اختلالات گفتار شامل:اختلالات جريان : سرعت وروانی گفتارتحت تاثيرقرارمی گيرد.
درلکنت زبان فرد صداهايابخشی ازکلمات راتکرارکند(ماما ماشين)يابکشد (م—-شين )وياآنکه روی صدايی مکث نمايد.
اختلالات تلفظ: صداها را اشتباه ياجابجا تلفظ نموده ياآنکه آنها را حذف می کنند.
مثلا کودک (سلام)را به شکل( تلام)يا (الام) ادا می کند ويا (س)را نوک زبانی ادا می کند.
اختلالات صدا: ناشی از ضايعات حنجره است ، شامل مواردی مانند گرفتگی صدا،خش داشتن صدا،بی صدايی يا نازک بودن صدا در پسران بعد از بلوغ و ضعف صدا بعد ازفلج يک طرفه تارهای صوتی می شود اختلالات تشديد :
صدای خيشومی( يا تو دماغی ) است .
علت آن شکاف کام،کوتاهی نرمکام يا مشکلات عملکردی اسفنکتر کامی-حلقی باشد. احتمال ترکيب وهمراهی چند اختلال باهم در يک فرد زياد است.
۵-اختلا لات توليدی (articulation disorder) :
اختلالات توليدياتلفظ معمولاتاسن ۳تا۴ سالگی طبيعی است
اگرکودکی بعداز اين سالها بازهم نتواندبه درستی صحبت كند نياز به درمان مستقيم دارد
.تشخيص و درمان اختلالات زبان و گفتار اين دسته ازاختلالات ازشيوه‌های مختلف
چون مصاحبه با فرد،مصاحبه با اطرافيان،آزمايشهای عصب شناختی وآزمونهای مختلف استفاده می کنند .
درمان آن بااستفاده از شيوه‌های گفتاردرمانی،روان درمانی،دارودرمانی انجام می‌گيرد.
● اختلالات ارتباطی تعريف اختلال زبان:
عبارتست از دريافت، فهم و بيان كلمات گفتاري يا نوشتاري به صورت غير عادي يا ناهنجار.
اختلالات زباناختلالات زبان درسه حوزه اختلال دريافتي ، بياني يا تركيبي ديده مي شود.
اختلال زبان باعث مشكلاتي درپردازش و توليد واج شناسي ، درك معني واژه ها ( معنا شناسي ) و ضعف دانش دستوري يا كاربرد جملات ( ساخت واژي يا نحوي ) مي شود . دربعضي از كودكان اختلال دستگاه گفتاري( توليد ) وجود دارد .
دانش آموزان ناشنواي دچار اختلال زبان ( براي مثال اختلال معاني عملي ) اغلب مشكلات رفتاري خواهند داشت واين تعجب آور نيست .
آنها ممكن است براي رفتار مناسب درموقعيت هاي پيش بيني نشده ، مشكل داشته باشند .
براي مثال ، درموقعيت هاي اجتماعي همراه با همسالان اگر نتوانند علائم اجتماعي را به آساني بخوانند و معاني آنها را درك كنند ،
نمي توانند درآن فعاليت سهيم شوند .
كودكان كوچكتر ممكن است آسيب برسانند (احتمالا” به عنوان كوشش براي تماس ( يا امتناع كنند ) ممكن است ترجيح دهد به تنهايي بازي كنند ) .
بنابراين همانگونه كه دريادگيري نوبت گيري براي صحبت دربزرگترها ديده شده، فهم قواعد ارتباط اجتماعي مشكل خواهد بود .
ارزيابي و تشخيص اختلالات زبان به ويژه دركودكان آسيب ديده شنوايي مشكل است .
تأخيرهاي زباني ناشي از شنوايي مي تواند اختلالات طبقه خاص زبان را دراين كودكان مخفي سازد .
بسياري از كودكان ناشنوا زبان شفاهي يا مهارتهاي سواد مورد نياز براي فهم و پيگيري آموزش ها يا پاسخ كلامي را ندارند.
از دلايل اختلالات زبان عقب ماندگی ذهنی و تاخير در مهارتهای زباني :
بعضي از كودكان درزماني كه انتظارمي رود ، بطور طبيعي قادر به گفتن كلمات و يا ساختن جملات و سخن گفتن نيستند .
به احتمالي دچار عقب ماندگي هوش مي باشند .
براي آنكه كودك قادر به تكلم باشد بايد از ميزان لازم بهرة هوشي برخوردار باشد .
كودكاني كه دچار عقب ماندگي شديد ذهني هستند
معمولا” فقط براي بيان خواسته هاي خود از گريه ، فرياد و صداهاي نامفهوم استفاده مي كنند.
اختلالات توليد انواعی داردکه عبارتند از :
۱-حذف صدا(omission) :که در اين نوع اختلال يک صدا کامل حذف ميشود
مثلا کلمه بارون ..باون گفته ميشود ويا کلمه اسب …اب گفته ميشود
۲-خرابگويی صدا (distortion):
در اين نوع اختلال علی رغم اينکه صدا گفته ميشود اما به شکل صحيح بيان نمی شود
و صدای گفته شده جلب توجه می کند مثلا صدای س..که در ان بايد هوا از بين دندانهای جلويی خارج شود
هوا از بين دندانهای طرفی خارج ميشود ويا اينکه زبان بين دندانها قرار می گيرد که منظره بدی ايجاد مينمايد.
۳-جا بجايی صدا ها (substi tution):
که در اين اختلال صدا يی جانشين صدای ديگر می شود مثلا کودک به جای کلمه کاهو …تاهو ميگويد ويا گل…دل گفته ميشود
.بعضی اوقات يک اختلال به صورت پايدار است ودر همه جا وهميشه کودک صدا را اشتباه می گويد
ولی بعضی اوقات کودک يک صدا را در بعضی از بافت های کلامی درست
ودر بعضی از بافتهای کلامی ديگر به صورت اشتباه به کار می برد
۴- اضافه گويی(addition):
در اين نوع اختلال کودک يک صدا به صداهای اصلی کلمه اضافه مينمايد مثلا به جای کلمه هواپيما …هواپيمان می گويد
ويا به جای کلمه قوری …قوع ري ميگويد .اين اختلالات از جمله مشکلاتی هستند که بيشتر برای کودکان رخ ميدهد
يا بعبارتی ديگر از سنين کودکی آغاز می شوند.